ചബഹർ തുറമുഖ നടത്തിപ്പിനായുള്ള ഇന്ത്യ- ഇറാൻ കരാർ: ഉപരോധ ഭീഷണിയുമായി അമേരിക്ക; പിന്നിലെന്ത്?

ചബഹർ തുറമുഖ നടത്തിപ്പിനായുള്ള കരാറിൽ ഇറാനുമായി ഇന്ത്യ ഒപ്പുവെച്ചതിനു പിന്നാലെ ഉപരോധ ഭീഷണിയുമായി അമേരിക്ക. ഇറാനുമായി വ്യാപാരബന്ധം ആലോചിക്കുന്ന ആർക്കും അമേരിക്കയുടെ ഉപരോധം നേരിടേണ്ടി വരുമെന്നാണ് മുന്നറിയിപ്പ്. വിദേശകാര്യ വകുപ്പ് പ്രിൻസിപ്പൽ ഡെപ്യൂട്ടി വക്താവ് വേദാന്ത് പട്ടേലാണ് ഇക്കാര്യം അറിയിച്ചത്. ചൊവ്വാഴ്ചയായിരുന്നു ഇന്ത്യയും ഇറാനും തുറമുഖവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദീർഘകാല കരാറിൽ ഒപ്പുവെച്ചത്.

ഇസ്രയേലിനെതിരായ ആക്രമണത്തിനു പിന്നാലെ അമേരിക്ക ഇറാനെതിരെ കൂടുതൽ ഉപരോധങ്ങൾ ഏർപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. അതേത്തുടർന്നാണ് ഇന്ത്യക്കെതിരെയുള്ള ഭീഷണി. "ഇറാനുമായുള്ള വ്യാപാര ഇടപാടുകൾ പരിഗണിക്കുന്ന ആരായാലും അവർ സ്വയം തുറന്നുകാണിക്കുന്ന അപകടസാധ്യതയെക്കുറിച്ചും ഉപരോധത്തിൻ്റെ സാധ്യതയെക്കുറിച്ചും അറിഞ്ഞിരിക്കണം," വേദാന്ത പട്ടേൽ പറഞ്ഞു.

തുറമുഖ, ഷിപ്പിങ്, ജലപാത വകുപ്പ് സർബാനന്ദ സോനോവാളിൻ്റെ സാന്നിധ്യത്തിൽ ഇന്ത്യ പോർട്‌സ് ഗ്ലോബൽ ലിമിറ്റഡും ഇറാനിലെ പോർട്ട് ആൻഡ് മാരിടൈം ഓർഗനൈസേഷനും തമ്മിൽ കഴിഞ്ഞദിവസമാണ് കരാർ ഒപ്പുവെച്ചത്. ഇതാദ്യമായാണ് ഒരു വിദേശ തുറമുഖത്തിൻ്റെ നടത്തിപ്പ് ഇന്ത്യ ഏറ്റെടുക്കുന്നത്.

2024 ഏപ്രിലിൽ, ചൈനയിൽ നിന്നുള്ള മൂന്ന് കമ്പനികൾ ഉൾപ്പെടെ പാക്കിസ്താൻ്റെ ബാലിസ്റ്റിക് മിസൈൽ പ്രോഗ്രാമിലേക്കുള്ള വിതരണക്കാർക്കെതിരെയും അമേരിക്ക ഉപരോധം ഏർപ്പെടുത്തിയിരുന്നു.

ചബഹർ തുറമുഖത്തിന്റെ പത്ത് വർഷത്തേക്കുള്ള നടത്തിപ്പ് കരാറാണ് തിങ്കളാഴ്ച ഇന്ത്യ ഇറാനുമായി ഒപ്പിട്ടത്. ഇറാനിലെ സിസ്താൻ- ബലൂചിസ്താൻ പ്രവിശ്യയിലുള്ള തുറമുഖമാണ് ചബഹാർ. വലിയ ചരക്കുകപ്പലുകൾക്കു വേഗത്തിൽ സുരക്ഷിതമായി പ്രവേശനം സാധ്യമാക്കുന്ന തുറന്ന കടലിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ചബഹറിന് ഇന്ത്യയുമായി ഏറ്റവും അടുത്തുള്ള ഇറാനിയൻ തുറമുഖമെന്ന പ്രത്യേകത കൂടിയുണ്ട്.

ഐപിജിഎൽ ഏകദേശം 12 കോടി ഡോളർ (ആയിരം കോടി രൂപയിലേറെ) നിക്ഷേപിക്കും, കരാറിൻ്റെ കാലയളവിലേക്ക് തുറമുഖം സജ്ജീകരിക്കാനും പ്രവർത്തിപ്പിക്കാനും അതിനുശേഷം ചബഹറിൽ ഇരുപക്ഷവും അവരുടെ സഹകരണം തുടരും. തുറമുഖവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനായി പരസ്പരം തിരിച്ചറിഞ്ഞ പദ്ധതികൾക്ക് 25 കോടി ഡോളറിന് തുല്യമായ ക്രെഡിറ്റ് വിൻഡോയും ഇന്ത്യ വാഗ്ദാനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

കരാർ കാലയളവിൽ തുറമുഖത്തിന്റെ സജ്ജീകരണങ്ങൾക്കും പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കുമായി ചബഹറിൽ ഇന്ത്യ 12 ലക്ഷം ഡോളർ നിക്ഷേപിക്കും. കൂടാതെ തുറമുഖമാവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അടിസ്ഥാന സൗകര്യവികസനകത്തിനായി 25 ലക്ഷം ഡോളറിന് തുല്യമായ കടത്തിനും ഇന്ത്യ വാഗ്ദാനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

1970 കളിൽ നിലവിൽവന്ന ചബഹർ തുറമുഖത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം 1980 കളിലെ ഇറാഖുമായുള്ള യുദ്ധസമയത്താണ് ഇറാൻ തിരിച്ചറിയുന്നത്. 2002-ൽ, അന്നത്തെ പ്രസിഡൻ്റ് സയ്യിദ് മുഹമ്മദ് ഖതാമിയുടെ കീഴിൽ ഇറാൻ്റെ ദേശീയ സുരക്ഷാ ഉപദേഷ്ടാവായിരുന്ന ഹസൻ റൂഹാനിയാണ് ആദ്യമായി ഇന്ത്യയുമായി തുറമുഖം സംബന്ധിച്ച ചർച്ച നടത്തുന്നത്.

2003 ജനുവരിയിൽ ഇറാൻ രാഷ്ട്രപതി മുഹമ്മദ് ഖതാമിയും അന്നത്തെ ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി അടൽ ബിഹാരി വാജ്‌പേയിയുമാണ് തന്ത്രപരമായ സഹകരണത്തിന് ആദ്യം നേതൃത്വം നൽകുന്നത്. ദക്ഷിണേഷ്യയെ പേർഷ്യൻ ഗൾഫ്, അഫ്ഗാനിസ്ഥാൻ, മധ്യേഷ്യ, യൂറോപ്പ് എന്നിവയുമായി ബന്ധിപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുന്ന തുറമുഖമെന്ന നിലയ്ക്കാണ് ചബഹാർ തുറമുഖത്തിന്റെ കാര്യത്തിലും ഇരു രാജ്യങ്ങളും ധാരണയിലെത്തിയത്.

പാകിസ്താനിലൂടെ കടക്കാതെ അഫ്ഗാനിസ്താനിലേക്ക് ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന മാർഗമെന്ന നിലയ്ക്കും ഇന്ത്യക്ക് അതിപ്രധാനമാണ് ചബഹർ. എന്നാൽ പ്രസിഡൻ്റ് ജോർജ്ജ് ഡബ്ല്യു ബുഷിൻ്റെ കീഴിൽ അമേരിക്കയുമായുള്ള ഇന്ത്യയുടെ വളർന്നുവന്ന സാഹചര്യത്തിൽ ഇറാനുമായുള്ള ധാരണയിൽ കാലതാമസമുണ്ടായി. ഇറാഖും ഉത്തര കൊറിയയും പോലെ ഇറാനും "തിന്മയുടെ അച്ചുതണ്ടിൽ" ഒന്നാണെന്ന് അമേരിക്ക പ്രഖ്യാപിച്ചതോടെ പദ്ധതിയും വെള്ളത്തിലാകുകയായിരുന്നു. പ്രഖ്യാപിച്ച അമേരിക്ക, ഇറാനുമായുള്ള തന്ത്രപരമായ ബന്ധം ഉപേക്ഷിക്കാൻ ഇന്ത്യയെ പ്രേരിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ ചബഹർ പദ്ധതി ദുരന്തമായി.

പിന്നീട് 2015ന് ശേഷമാണ് ഇന്ത്യ, ഇറാനുമായുള്ള ചർച്ചകൾ പുനരാരംഭിക്കുന്നത്. അഷ്‌റഫ് ഗനിയായിരുന്നു അന്നത്തെ ഇറാൻ ഭരണാധികാരി. 2015 ഏപ്രിലിലെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഇന്ത്യൻ സന്ദർശനത്തിൽ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്രമോദിയുമായി തുറമുഖം സംബന്ധിച്ച ധാരണ വീണ്ടുമുണ്ടാക്കി. ചബഹർ പദ്ധതി യാഥാർഥ്യമാക്കാനും അഫ്‌ഗാനിസ്താനിലേക്കും മധ്യേഷ്യയിലേക്കുമുള്ള ഇടനാഴി തുറക്കാൻ ചേർന്നുപ്രവർത്തിക്കാമെന്ന ഉറപ്പും മോദി അന്ന് നൽകിയിരുന്നു.

അടുത്ത ഒരു വർഷത്തിനുള്ളിൽ, മൂന്ന് രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ഏകോപനം 2016 മേയിൽ പ്രധാനമന്ത്രി മോദി ഇറാൻ സന്ദർശിച്ചപ്പോൾ അന്താരാഷ്ട്ര ഗതാഗത, ഗതാഗത ഇടനാഴി സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ത്രികക്ഷി കരാറിൽ ഒപ്പുവെച്ചു. അതിനുശേഷം, പദ്ധതിയുടെ വികസനത്തിനായി ഇന്ത്യയുടെ ഷിപ്പിങ് മന്ത്രാലയം ദ്രുതഗതിയിൽ പ്രവർത്തിച്ചു.

പിന്നീട് അമേരിക്കയിൽ ഡോണൾഡ്‌ ട്രംപ് അധികാരത്തിലേറിയതോടെ ഇറാനോടുള്ള സമീപനനത്തിൽ മാറ്റങ്ങൾ വന്നു. പക്ഷെ ഇന്ത്യ കരാറിൽ ഉറച്ചുനിന്നു. അഫ്ഗാനിസ്താനിലേക്കൊരു ഇടനാഴിയെന്ന കാരണം ചൂണ്ടിക്കാണിച്ച് അന്ന് അമേരിക്ക ഇന്ത്യക്ക് പച്ചക്കൊടി വീശുകയും ചെയ്തിരുന്നു.

ഏഷ്യയിലെയും ആഫ്രിക്കയിലെയും വലിയ ഭാഗങ്ങളിൽ വൻതോതിലുള്ള അടിസ്ഥാന സൗകര്യ വികസനത്തിനായി പ്രസിഡൻ്റ് ഷി ജിൻപിങ്ങിൻ്റെ ബെൽറ്റ് ആൻഡ് റോഡ് സംരംഭം ചൈന ശക്തമാക്കിയതോടെയാണ് ഇന്ത്യയും തങ്ങളുടെ സമീപനത്തിൽ മാറ്റം കൊണ്ടുവരുന്നത്.

ദീർഘകാല നിക്ഷേപം പ്രവർത്തനക്ഷമമാകുന്നതോടെ, കരകളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട മധ്യേഷ്യയിലെയും അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെയും രാജ്യങ്ങളുമായി ഇന്ത്യയെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു പ്രധാന കേന്ദ്രമായി ചബഹാർ തുറമുഖം മാറാൻ സാധ്യതയുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, അതിൻ്റെ വാണിജ്യപരവും തന്ത്രപരവുമായ സാധ്യതകൾ നന്നായി മനസ്സിലാക്കുന്നതിന്, തുറമുഖത്തിൻ്റെ വികസനം ഇൻ്റർനാഷണൽ നോർത്ത് സൗത്ത് ട്രാൻസ്‌പോർട്ട് കോറിഡോറിൻ്റെ (ഐഎൻഎസ്‌ടിസി) വലിയ കണക്റ്റിവിറ്റി പദ്ധതിയുമായി സംയോജിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. റഷ്യ, ഇന്ത്യ, ഇറാൻ എന്നിവർ ചേർന്ന് ആരംഭിച്ച ഐഎൻഎസ്‌ടിസി, ഇന്ത്യൻ മഹാസമുദ്രത്തെയും പേർഷ്യൻ ഗൾഫിനെയും ഇറാൻ വഴി കാസ്പിയൻ കടലിലേക്കും റഷ്യയിലെ സെൻ്റ് പീറ്റേഴ്‌സ്ബർഗ് വഴി വടക്കൻ യൂറോപ്പിലേക്കും ബന്ധിപ്പിക്കാൻ വിഭാവനം ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന ഒരു മൾട്ടി മോഡൽ ഗതാഗത പാതയാണ്.